Θοδωρής Τσίλιας από το Καλαμίτσι

Πριν λίγα χρόνια, έχοντας ως στόχο να καταγράψω προσωπικές εμπειρίες Καλαμιτσιωτών, που θα μας έδιναν μια άλλη εικόνα για το χωριό , λίγο πιο μακρινή και ξεχασμένη, επισκέφτηκα με τον Τριαντάφυλλο Μακρυγιώργο, τον Περδικάρη Θεόδωρο ή όπως ήταν το παρατσούκλι του, τον μπάρμπα Τσίλια. Ο λόγος του ήταν μεστός, κατανοητός και με μια ακρίβεια χρονική και γεωγραφική που σου κρατούσε αμείωτο το ενδιαφέρον. 

Ο Περδικάρης Θεόδωρος, γεννήθηκε τον Δεκέμβρη του 1922, το οικογενειακό παρατσούκλι του πατέρα του ήταν Γαλλιμπάτσης. Μέσα από τις δικές του μνήμες προσπάθησε να μας μεταφέρει το κλίμα της εποχής στις αρχές του εικοστού αιώνα στο Καλαμίτσι. Πώς ήταν η κοινωνική ζωή των κατοίκων, τα κυριότερα επαγγέλματα που ακολουθούσαν, ποιες ήταν οι μεγαλύτερες οικογένειες και πως βίωσε ο ίδιος τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τον εμφύλιο αργότερα.
Από τις πρώτες οικογένειες του χωριού ήταν οι Μακρυγιωργαίοι, οι οποίοι έχτισαν την πρώτη εκκλησία του χωριού, την Αγία Αναστασία.
Γενικά, οι πρώτοι κάτοικοι του χωριού ήρθαν από την Κρήτη, οι Περδικαραίοι όμως ήρθαν από την Κέρκυρα και κάποιοι άλλα επίθετα από την Μακεδονία. Αρκετοί εγκαταστάθηκαν στα Μαγαζά, που ήταν μια περιοχή μεταξύ Καλαμιτσίου και Αγίου Νικήτα, και οι Μιχαλατέοι στο Απάνω Αλώνι, περιοχή κοντά στην Εξάνθεια. Η θέση του Καλαμιτσίου είχε στρατηγική σημασία, καθώς είναι ένα από τα χωριά της Λευκάδας που ενώ βρίσκεται πολύ κοντά στη θάλασσα, έχει χτιστεί πίσω από το βουνό, γεγονός που του έδινε το πλεονέκτημα να παραμένει κρυμμένο και ασφαλές από επιδρομές Κουρσάρων.
Μια ιδιαίτερα επιφανής οικογένεια στο χωριό, με ιδιαίτερο κοινωνικό κύρος και οικονομικό υπόβαθρο ήταν οι Χαραμόγληδες. Η οικογένεια Περδικάρη, η οποία μεταγενέστερα, περίπου στο 1890, δώρησε πολλές εικόνες στην εκκλησία της Παναγίας, καρπώθηκε την περιουσία των Χαραμόγληδων μέσω ενός γάμου της κόρης των πρώτων με τον γιο των δεύτερων. Στην δούλεψη τους είχαν περίπου τριάντα οικογένειες και κατά γενική ομολογία ήταν καλοί εργοδότες.
Ένας από τους κύριους τομείς αγροτικής απασχόλησης για τους Καλαμιτσιώτες ήταν η αμπελουργία. Το ''μαύρο" κρασί που παρήγαγαν στις αρχές του 20ου αιώνα, είχε φτάσει σε σημείο να είναι πιο ακριβό από το ελαιόλαδο. Γάλλοι έμποροι κρασιού έφταναν στο φυσικό λιμάνι του Αγίου Νικήτα, για να προμηθεύονταν το κρασί αυτό, και μέσω αυτής της εμπορικής κίνησης ξεκίνησε σιγά σιγά η οικοδόμηση και ανάπτυξη του χωριού του Αγίου Νικήτα.
Πολλοί από τους φτωχότερους Καλαμιτσιώτες επέλεγαν να πάνε για μεροκάματα στα χωράφια της Αιτωλοακαρνανίας και κυρίως στην περιοχή του Ξηρομέρου. Το 1928, η κυβέρνηση Παπαναστασίου, μέσω ψηφίσματος πραγματοποίησε απαλλοτρίωση σε πολλά κτήματα στην Θεσσαλία και στην Αιτωλοακαρνανία ( κοντά στο Μοναστηράκι), καθώς και στην περιουσία της Εκκλησίας. Ήταν μια τακτική κατά την οποία μοίρασαν γη στο λαό. Στο Άκτιο ( Μπούτα) πιο συγκεκριμένα πολλοί Λευκαδίτες απέκτησαν γη, εφόσον τους μοιράστηκαν δέκα με δώδεκα στρέμματα στον καθένα. Αργότερα με διάταγμα του Μεταξά όλοι οι μικροί ή μεγάλοι γαιοκτήμονες ήταν υποχρεωμένοι να σπείρουν όλα τα χωράφια τους, όπου υπήρχε γη που μπορούσε να παράγει. Αυτός ήταν και ένας από τους λόγους που οι Καλαμιτσιώτες άρχισαν σταδιακά να σταματούν να πηγαίνουν στο Ξηρόμερο για μεροκάματα.
Μια άλλη βασική ασχολία των Καλαμιτσιωτών ήταν το ψάρεμα. Υπήρχαν αρκετοί κάτοχοι τράτων, οι λεγόμενοι τρατολόγοι. Η απόσταση του χωριού από την παραλία ήταν περίπου είκοσι λεπτά αλλά η θάλασσα ήταν ανοιχτή και τις περισσότερες φορές άγρια. Η μόνη λύση για να βγάλουν ψάρια, ήταν ο δυναμίτης. Μέσω των "μπουρλότων" κατάφερναν να βγάζουν πολλά ψάρια και να προμηθεύουν όλο το νησί της Λευκάδας, γεγονός που έσωσε τον ντόπιο πληθυσμό από την πείνα κατά τη διάρκεια της κατοχής.
Κάποιοι ασχολήθηκαν με τα μελίσσια, όπως ο Καρύδης Θωμάς (Σταρίδας) , ο Κουτσούμπας, ο Γ.Περδικάρης (Γρίβα) και αργότερο ο Άγγελος Καρύδης ( Κωλοκάτσης). Οι περισσότεροι συμμετείχαν στην Κοινοπραξία,ένα είδος συνεταιρισμού όπου εμπορεύονταν το παραγόμενο μέλι τους συνολικά και το πουλούσαν στην εταιρία Πίντα, η οποία προμήθευε την γνωστή μέχρι και σήμερα μελισσοκομική εταιρία Αττική. Τα μελίσσια των Καλαμιτσιωτών έφταναν μέχρι και το Καλπάκι.
Πολλοί εργάστηκαν και στα έργα υποδομής, που ξεκίνησαν στο χωριό μετά το 1932, όπως σε δρόμους και στα δύο γεφύρια κοντά στην βρύση, τα οποία αργότερα χώθηκαν από τον ίδιο το δρόμο.
Ένα κομμάτι αυτής της συζήτησης με ιστορικό-κοινωνική σημασία, που αξίζει και πρέπει να ακουστεί είναι η μαρτυρία του Θεόδωρου Περδικάρη για την καθημερινότητα κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο ίδιος δήλωσε ότι ήταν στην ΕΟΝ, στη νεολαία Μεταξά, ως παιδί, χωρίς να ξέρει ούτε τι ακριβώς πρεσβεύει αυτή η νεολαία ούτε καν τι σημαίνει φασισμός. Στα 17 του χρόνια και ενώ πήγαινε για δουλειά με τον πατέρα του, άκουσε την φράση " Μας κήρυξαν τον πόλεμο οι Ιταλοί" να ηχεί σε όλο το χωριό. Σε ένα κλίμα σύγχυσης, αρκετοί από το Καλαμίτσι καλέστηκαν να πολεμήσουν, κυρίως η κλάση του 22 και κάποιοι από τη κλάση 28 κι 29. Από την στιγμή που μπήκαν οι Ιταλοί στο νησί μας, ξεκίνησε η αντίσταση. "Είναι βαρύ παιδί μου, να σε ορίζει άλλος, στο ίδιο σου το σπίτι."
Η αντίσταση στη Λευκάδα συσπειρώθηκε γύρω από δύο πρόσωπα κλειδιά: Τον γιατρό Μελά, που ήταν δεξιός, και τον γιατρό Γληγόρη. Οι δύο τους είχαν μεγάλη αντιπαράθεση, στο σημείο που η πλευρά του Μελά να επιχειρήσει να πυροβολήσει τον Γληγόρη.
Καθώς συνεχίζει την αφήγηση του για τα τεκταινόμενα του πολέμου, ο Θ.Περδικάρης ήθελε να μας κάνει ξεκάθαρο ότι οι Ιταλοί στην Λευκάδα ήταν άλλη κατηγορία κατακτητές από τους Γερμανούς. Στον Άγιο Νικήτα υπήρχε το γραφείο συντονισμού των Ιταλών και εκεί, είχαν διοριστεί περίπου πέντε Ιταλοί διοικητές ( αμυδρά θυμάται ότι τους δύο τους έλεγαν Πέτρο και Σίνα)."Οι Ιταλοί δεν ήταν εχθρικοί ή απότομοι, δε μας πείραξαν, ούτε προσέβαλαν ποτέ τις γυναίκες μας. Όταν μάλιστα μετά την απελευθέρωση, έφυγαν βιαστικά έδωσα στον ένα μια φανέλα να μη κρυώσει στο ταξίδι του και η μάνα μου του τύλιξε ένα καρβέλι ψωμί για τον δρόμο. Δεν υπήρχε ουσιαστική έχθρα μαζί τους,προς το πρόσωπο τους, εννοώ. Έπρεπε να μας είχαν γράψει ένα γράμμα..."
Μετά την αναχώρηση των ξένων δυνάμεων από την χώρα μας, ξεκίνησε δυστυχώς ο ντροπιαστικός για τους Έλληνες εμφύλιος πόλεμος. Στη Λευκάδα, η γνωστή μάχη στο Λαϊνάκι υπήρξε ορόσημο αυτού του πολέμου. Ο γιατρός Γληγόρης επέμενε να μην γίνει η μάχη μέσα στην Λευκάδα, θα χάνονταν άδικα τόσες ζωές. Οι καπεταναίοι Κόρακας και Φουρτούνας ήταν υπέρ της πραγμάτωσης της μάχης αυτής εντός του νησιού, και επιχείρησαν να σκοτώσουν τον γιατρό, αλλά ευτυχώς ένας νεαρός πρόλαβε και τον έκρυψε.
Η μάχη επρόκειτο να διεξαχθεί σε δύο μέρες, αλλά έπρεπε να σταματήσει, να μην χυθεί αίμα στην Λευκάδα. Για τον λόγο αυτό, έστειλαν προς τους καπεταναίους Κόρακα και Φουρτούνα, ένα στρατιώτη τον Καλαφάτη να παραδώσει μήνυμα ακύρωσης της εμπλοκής. Ο στρατιώτης αυτός πέρασε μια νύχτα στο Ξηρόμερο και δυστυχώς δεν πρόλαβε να φτάσει έγκαιρα στην Λευκάδα. Η μάχη άρχισε κανονικά. Αργότερα το στρατοδικείο έκρινε ένοχο τον στρατιώτη αυτόν, λόγω της εγκληματικής αμέλειας του, και τον θανάτωσαν. Έπρεπε να προλάβει να μεταφέρει το μήνυμα και να σταματήσει την μάχη.
Στο Καλαμίτσι τα ποσοστά των πολιτικών πεποιθήσεων των κατοίκων ήταν περίπου ως εξής: 15% δεξιοί και το 80% στο ΕΑΜ- αριστεροί.
Ο Θ.Περδικάρης ανατρέχει στην μνήμη του και θυμάται ένα χαρακτηριστικό περιστατικό μεταξύ δεξιών και αριστερών κατά τη διάρκεια του εμφυλίου. Ο ίδιος και πολλοί άλλοι Καλαμιτσιώτες είχαν πάει στην Λευκάδα, για ένα συλλαλητήριο μετά τη μάχη στο Λαϊνάκι. " Όταν τελείωσε, πήραμε τον δρόμο της επιστροφής, εγώ με τον Παπανελόπουλο και τον Λια. Κοντά στο Σταυρό τους είπα, "παιδιά ίσως μας το έχουν πιασμένο", και έτσι περάσαμε από το παλιό γιοφύρι, στο Ρόγγι και από εκεί φτάσαμε στο χωριό. Μόλις μπήκα σπίτι, μας ενημέρωσαν ότι τους άλλους τους πιάσανε οι χωροφύλακες στο Αλωνάκι. Εκείνη την βραδιά, ξεσηκώθηκε όλο το χωριό, γυναίκες άντρες με ξύλα και ο,τι είχε ο καθένας ενάντια στους χωροφύλακες για να αφήσουν τους συγχωριανούς τους ελεύθερους. Και όντως τα κατάφεραν. Την άλλη μέρα έκαναν πάλι μπλόκο οι χωροφύλακες, μας πήγαν κατευθείαν στο δικαστήριο, με συνοπτικές διαδικασίες και με την δικαιολογία ότι ήμασταν αριστεροί. Δεκαπέντε μέρες φυλακή χωρίς να ξέρουμε τον λόγο. Το δικαστήριο ήταν γεμάτο κόσμο και οι περισσότεροι πλήρωσαν για να αφεθούν οι γυναίκες ελεύθερες πρώτα. Στην αρχή μας είπαν αυτό λέγεται Λαϊκή αυτοάμυνα, μετά μας λέγανε συμφιλίωση, ποιος ήξερε τι πραγματικά είναι..."
Σύμφωνα με τα λεγόμενα του πολλές γυναίκες συμμετείχαν στην αντίσταση και στο αντάρτικο. Η αντίσταση τους γίνονταν με τα όπλα στα χέρια, αλλά και πολλές φορές με μικρές ενδείξεις αντίδρασης. Αν μια γυναίκα την ώρα που περνούσαν οι Ιταλοί ή Γερμανοί έκλεινε το παράθυρο της, ήταν αντίσταση. Αν μια γυναίκα έδινε ένα ποτήρι νερό σε ένα αντάρτη, ήταν αντίσταση.
Όλες αυτές οι αναμνήσεις του Θεόδωρου Περδικάρη αποτελούν ένα κομμάτι πραγματικής ιστορίας. Μιας ιστορίας που συνδέει το Καλαμίτσι και τους ανθρώπους του, με τα μεγάλα ιστορικά πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα της χώρας μας και που δίνει τη σκυτάλη στις μελλοντικές γενιές για την πολιτισμική του διαιώνιση.