Καλαμίτσι. Μια σύντομη ιστορία του χωριού.
Πίσω από την πλαγιά της Ράχης, κρυμμένο ανάμεσα στα βουνά προβάλει ένα μικρό χωριό, πολυτραγουδισμένο για την ομορφιά του και για την λεβεντιά των κατοίκων του. Ο νεότερος μικρός οικισμός του Καλαμιτσίου χτίστηκε πίσω από την βουνό, ώστε να μην είναι ορατός από την θάλασσα με σκοπό την αποφυγή των επιδρομών και λεηλασιών από Κουρσάρους, που κυριαρχούσαν στην Αδριατική Θάλασσα και στο Ιόνιο Πέλαγος από τα μέσα του 16ου αιώνα.Το Καλαμίτσι πρωτοδημιουργήθηκε από φυγάδες Κρητικούς,που επαναστάτησαν εναντίον των Βενετών και τελικά που προσπάθησαν να ξεφύγουν το 1570 στην τουρκοκρατούμενη Λευκάδα. Την παρουσία των Κρητικών στο χωριό μαρτυρούν, σύμφωνα με τον ιστορικό Πάνο Ροντογιάννη, τοπωνύμια γειτονιων όπως τα "Κρητικάτα" αλλά και το επίθετο Κρητικός, το οποίο δόθηκε στην πορεία και αντικατέστησε το προηγούμενο επίθετο των νέων αποίκων.
Αργότερα το 1608, μετά από μια ακόμα επανάσταση των Κρητικών , νέο κύμα φυγάδων έφτασαν στο νησί από την Κρήτη. Οι Κρητικοί προσπαθούσαν να ξεφύγουν τόσο από τους Βενετσιάνους όσο και από τους Τούρκους και να επιβιώσουν σε μια ήρεμη γη. Παρότι η Λευκάδα, ήταν το μόνο νησί του Ιονίου, που βρισκόταν υπό την οθωμανική αυτοκρατορία, αποτελούσε ένα ασφαλές καταφύγιο για τους επαναστατημένους . Οι νέοι κάτοικοι ήταν αρκετοί, αναφορικά γνωρίζουμε ότι το 1645 το χωριό αριθμούσε περίπου 120 με 150 οικογένειες , οι περισσότερες κρητικής καταγωγής.
Από τις πρώτες οικογένειες του χωριού ήταν οι Μακρυγιωργαιοι και στην συνέχεια οι Περδικαραίοι. Για να συσπειρωθεί το χωριό χρειαζόταν μια εστία, ενα κέντρο με κοινό σημείο αναφοράς για όλους, όπου οι κάτοικοι θα μπορούσαν να συναντώνται και να συσπειρώνονται. Αυτό το πρώτο σημείο αποτέλεσε η εκκλησία της Αγίας Αναστασίας, η οποία χτίστηκε από την οικογένεια Μακρυγιώργη.
Το χωριό είχε συνολικά τρεις βασικές εκκλησίες, οι οποίες παραμένουν στην θέση τους μέχρι και σήμερα: η Κοίμηση της Θεοτόκου, η Αγία Αναστασία και ο Άγιος Σπυρίδωνας. Σε κοντινές από το χωριό αποστάσεις βρίσκονται τέσσερα ξωκλήσια: η Αγία Παρασκευή , η Παναγία των Κήπων, ο Άγιος Κωνσταντίνος και η Θεοτόκος. Τα ξωκλήσια ήταν χτισμένα σε συγκεκριμένα γεωγραφικά σημεία, συνήθως κοντά σε περιβόλια και χωράφια των Καλαμιτσιωτών με σκοπό τα μέρη και οι ίδιοι που δούλευαν την γη να είναι προστατευμένοι και ευλογημένοι.
Η Παναγία των Κήπων αρχικά ήταν μοναστήρι με εφτά κελιά και μοναχούς, σύμφωνα με τις καταγραφές του λαογράφου Αθηνιώτη. Δυστυχώς μετα τον ισοπεδωτικό σεισμό του 1625 το κτίριο της εκκλησίας καταστράφηκε ολοσχερώς . Η οικογένεια Μακρυγιώργου και η οικογένεια Καρύδη ξεκίνησαν την αναστήλωση του ναού, ο οποίος το 1750 πέρασε στην δικαιοδοσία της Ι.Μ. Φανερωμένης.
Μια μελανή σελίδα της ιστορίας του χωριού ήταν το 1805, οπότε και οι κάτοικοι του χωριού χτυπήθηκαν από την επιδημία της ευλογιάς. Οι κάτοικοι υπέφεραν και ο πληθυσμός τους άρχισε να μειώνεται αισθητά. Σε μια προσπάθεια λύτρωσης και σωτηρίας από την μολυσματική ασθένεια, οι κάτοικοι του χωριού εναπέθεσαν τις ελπίδες τους στην πίστη τους. Μετέφεραν την εικόνα της Παναγίας από την Παναγία των Κήπων στην εκκλησία εντός του χωριού, τον Άγιο Σπυρίδωνα.
Σημαντικό καταγεγραμένο γεγονός στο χωριό υπήρξε η ίδρυση δημοτικού σχολείου το 1825. Κατόπιν συναντάμε και πάλι την ηχηρή παρουσία και η συμμετοχή του Καλαμιτσίου στις σελίδες της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Οι κάτοικοι του χωριού συμμετέχουν ενεργά στο πόλεμο του 1940 ενάντια στον φασισμό και στους κατακτητές. Το χωριό δίνει πραγματικούς αγωνιστές στον πόλεμο και κατόπιν πληρώνει το τίμημα. Από χίλιους κατοίκους, ο πλυθησμός του χωριού μειώνεται δραματικά στους 300.
Το Καλαμίτσι συνεχίζει ακόμα και σήμερα να είναι ένα χωριό που σέβεται την ιστορία του και τιμά τις παραδοσεις του και οι κάτοικοι του κρατούν ακόμα στο μυαλό τους το λαϊκό ποιήμα, όπως το δίνει στις νεότερες γενιές ο Π. Κοντομίχης: " Το Καλαμίτσι το φτωχό, ανθεί και λουλουδίζει."