Λαϊκή Ιατρική

Στις παλαιότερες εποχές, ακόμα και αν υπήρχαν επιστήμονες γιατροί , αυτοί δεν αρκούσαν για να καλύψουν τις ανάγκες όλου του πληθυσμού μιας περιοχής. Οι περισσότεροι κάτοικοι των χωριών της Λευκάδας, έμεναν στην φροντίδα των «πρακτικών» γιατρών, οι οποίοι είχαν κληρονομήσει σαν οικογενειακή παρακαταθήκη την παράδοση της Λαϊκής Ιατρικής. Ήταν απλά η μετάδοση της εμπειρίας από γενιά σε γενιά, συνήθως μέσω της προφορικής παράδοσης, κι αυτή η ατελής γνώση πολλές φορές αποδεικνυόταν αποτελεσματική κι σωτήρια στην πράξη.

Όπως αναφέρεται στο βιβλίο το Πανταζή Κοντομίχη «Η Λαϊκή Ιατρική στην Λευκάδα» , σε όλα τα χωριά αλλά και στην χώρα οι κάτοικοι ελλείψει γιατρού και κατάλληλων υγειονομικών μονάδων , προσπαθούσαν να αντιμετωπίσουν τις αρρώστιες και τις δυσκολίες της επιβίωσης, εναποθέτοντας τις ελπίδες τους σε μια πρακτική λαϊκή ιατρική. Η αδιαθεσία, στην λευκαδίτικη διάλεκτο λέγονταν αλικότισμα και ο ασθενής, ο αλικοτισμένος θα έπρεπε να δεχθεί τα ρεμέντια, την θεραπεία ( τα γιατροσόφια) που περιελάμβαναν από βοτανοθεραπείες μέχρι προσευχές και ξόρκια. Η αντιμετώπιση της ασθένειας σε εκείνα τα χρόνια ήταν απόρροια συνδυασμού βασικών ιατροφαρμακευτικών πρακτικών και επίκλησης στα θεία.

Πολλές από τις ασθένειες ή προσωρινές αδιαθεσίες αποδίδονταν στο βάσκαμα, το κακό μάτι, την κακή μεταδιδόμενη ενέργεια. Ο ιερέας του χωριού ή ξορκίστρα επισκέπτονταν το σπίτι του ασθενή ώστε να ξορκίσει, να διώξει το κακό πνεύμα, την κακή ενέργεια από τον ασθενή, που συχνά μπορεί να είχε συμπτώματα όπως πυρετό, πονόλαιμο, πονόκοιλο κτλ. Η πεποίθηση σχετικά με το βάσκαμα συναντιέται σε πολλούς λαούς , εδώ και πολλούς αιώνες και μέχρι και σήμερα είναι αρκετά αποδεκτή. Το ξεμάτιασμά ήταν πάντα η πρώτη λύση καιάμεση αντιμετώπιση με κάποια συγκεκριμένα τελετουργικά στάδια. Η ξορκίστραερχόμενη στο σπίτι του αβασκαμένου χρησιμοποιούσελάδι από λαδολύχναρο μέσα σε ένα πιάτο ή ποτήρι με νερό. Εφόσον έλεγε τρεις φορές και με σιγανή φωνή την ευχή αβασκαμού, ράντιζε τον άρρωστο με το λαδόνερο και του έδινε να πιει από τρεις διαφορετικές μεριές. Πιο εξειδικευμένες ξορκίστρες χρησιμοποιούσαν και άλλες τακτικές, όπως ήταν το μέτρημα με το κεφαλομάντηλο καιτο σβήσιμο των κάρβουνων.

Πέραν των ευχών και της προσευχής, οι λαϊκοί άνθρωποι είχαν κατανοήσει εμπειρικά την φαρμακευτική και θεραπευτική ιδιότητα των φυτών και των βοτάνων. Στην πετρώδη γη του νησιού μας υπάρχει ακόμα και σήμερα πληθώρα βοτάνων, τα οποία με την κατάλληλη επεξεργασία και στην κατάλληλη δοσολογία θεράπευαν, σταματούσαν τον πόνο και βοηθούσαν τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν τις αρρώστιες. Με τα βότανα αυτά παρασκεύαζαν τα γιατροσόφια τους.

Ενδεικτικά θα αναφέρουμε κάποια από αυτά: Η κολοκυθόψιχα ήταν ένας τρόπος αντιμετώπισης δερματικού αποστήματος. Αφού έξυναν την ψίχα από το εσωτερικό ενός κολοκυθιού που ονομάζονταν καραμπάτσα και την αποφλοιωμένη ρίζα του δέντρου φτελιά, τα έβραζαν μαζί και έφτιαχναν ένα κατάπλασμα που το εφάρμοζαν πάνω στο απόστημα. Το χαμομήλι, ένα από τα πιο γνωστά θεραπευτικά βότανα, εκτός από ρόφημα σε περιπτώσεις κοιλόπονου και δυσκοιλιότητας το χρησιμοποιούσαν και ως κατάπλασμασε περίπτωση πόνου στο μάτι.Έβραζαν φύλλα από σκοίνο και βάτο μέσα σε μαύρο κρασί και με το μείγμα θεράπευαν την δερματικό σύμπτωμα της ασθένειας φάγουσας ( φάουσα). Συνήθισαν να βράζουν και να πίνουν το ρόφημα από τα φύλλα ευκαλύπτου, ώστε να ¨ρίξουν¨ την πίεση του αίματος. Συμβούλευαν τις λεχώνες να πίνουν και να τρώνε μάραθο, διότι τις βοηθούσε να έχουν πολύ γάλα κατά τον θηλασμό των νεογνών. Επίσης, το δεντρολίβανο ήταν ένα βότανο που χρησίμευε για να αντιμετωπίσουν δάγκωμα φιδιού( το ανακάτευαν με κρασί και το έπιναν) αλλά επίσης και σε περίπτωση πονόδοντου έπιναν ρόφημα από τον σπόρο του. Σε περίπτωση πονοκεφάλου, έβαζαν αμπελόφυλλα σας ένα καθαρό πανί και τα έδεναν στο κεφάλι τους ή παρασκεύαζαν ένα μείγμα από ρίζα κρίνου και ξύδι και το χρησιμοποιούσαν σαν κομπρέσες. Δημιουργούσαν ένα μείγμα, κοπανώντας μέντα και δεντρομολόχα και το χρησιμοποιούσαν σαν κατάπλασμα πάνω σε χτυπημένο χέρι ή πόδι.

Πέραν των βοτάνων και των φυτών χρησιμοποιούσαν και άλλου είδους υλικά για την δημιουργία θεραπευτικών σκευασμάτων. Ένα αρκετά γνωστό σκεύασμα σε όλη την Λευκάδα είναι η κεραλοιφή, που πολλοί την χρησιμοποιούν μέχρι και σήμερα για την αντιμετώπιση πολλών δερματικών παθήσεων, εγκαυμάτων και σε πιάσιμο νεύρων. Η κεραλοιφή είναι μια αλοιφή που γίνεται από το αμεταχείριστο κερί μέλισσας ύστερα από συγκεκριμένη επεξεργασία. Κάτι αρκετά διαδεδομένο ήταν η χρήση ενός σκευάσματος ψητού κρεμμυδιού με τριμμένο σαπούνι μπουγάδας, το οποίο μπορούσε να ανακουφίσει τα πρησμένα πέλματα των ποδιών. Οιξερές βουνιές, η κοπριά δηλαδή από χορτοφαγικά ζώα όπως το βόδι και ο γάιδαρος, σε συνδυασμό με ξύδι δημιουργούσε ένα μείγμα με το οποίο αντιμετώπιζαν τους αναίμακτους τραυματισμούς.

Λαϊκοί γιατροί υπήρχαν σε όλα τα χωριά και την πόλη της Λευκάδας. Πολλοί από αυτούς κρατούσαν σημειώσεις με τα γιατροσόφια τους, αλλά τις περισσότερες φορές η γνώση της Λαϊκής Ιατρικής περνούσε κληρονομικά από την μία γενιά στην άλλη. Κάποιοι από αυτούς αποδείχθηκαν κομπογιαννίτες καθώς τα γιατροσόφια τους δεν λειτουργούσαν στην πράξη, κάποιοι άλλοι όμως υπήρξαν θεραπευτές και σωτήρες σε περιόδους ένδειας για τον απλό λαό. Ακόμα και σήμερα η νέα γενιά εμπιστεύεται κάποια από τα «γιατροσόφια της γιαγιάς» για την αντιμετώπιση ήπιων συμπτωμάτων και αδιαθεσίας. Συνοψίζοντας,η Λαϊκή Ιατρική πέραν της αναγνωρισμένης αξίας της , μπορεί να θεωρηθεί ως μια εκδοχή του λαϊκού πολιτισμού και μια βασική πηγή και παρακαταθήκη της λαϊκή μας παράδοσης.